Gelin, belli başlı kişilik tipleri ve özelliklerine şöyle bir bakalım. Biz insan insanların bazı şeyleri başarmak için kendimizden nasıl ödün verdiği­mize, zor zamanlardan nasıl kurtulunduğuna dair öğrendikleri­mize bir bakalım.

Kişilik Tipleri – Yatıştırıcı

Seneler önce katıldığım bir atölye çalışmasında, Harley Swiftdeer her zamanki espri anlayışı ve dobralığıyla yatıştırıcı için Kusmuk, dikkat dağıtıcı için İşeyen ve suçlayıcı için Osuruk benzetmelerini yapmıştır. Bu kategorilerin Castenada’nın öğret­meni Don Juan’dan geldiğini ve olabildiğince açık ve övgüden uzak olduklarını belirtmiştir. Bu kişilik tipleri benzetmelerinde, kendinizi veya tanıdığınız birilerini görüp görmediğinize bir bakın.

Yatıştırıcı veya Kusmuk çok iyi niyetli olan insandır, herkese karşı çok yumuşak başlı, insanları minnettarlık boyutunda memnun etmeye çalışan, uç noktada herkesi ve her şeyi kabul edip, söylenilen ve yapılan her şeyi onaylamaya hazır olan kişi­dir ; öyle ki, en sonunda üstüne kusmak istersiniz. Kusmuk memnun edicidir, yatıştırıcıdır, iyi şeyler yapandır ve süper iyi insan­ ılıı Kusmuk kendini ölümcül derecede değersiz ve güçsüz hisse­der. İleri derecede özgüven eksikliği vardır ve bu sebepten dolayı sürekli onaylanma ihtiyacı içindedir; kendini sürekli başkalarıy­la kıyaslar, itaatkar ve başkalarına bağımlıdm Ama Kusmuğun ııııyargılarına dikkat edin; onları o kadar güzel saklar ki kimse bu önyargıların varlığını fark etmez. Kendisi hakkında o kadar kötü düşünür ki er ya da geç sizin hakkınızda da bu kadar kötü düşü­ necek olduğunu bilirsiniz. Beraber fazla vakit geçirirseniz şikayet etmeye başladığını ve başkalarını kötülediğini ve her zaman haklı olmak gibi imkansız bir işi başaramadığınız bir gün geldiğinde sizi de kötüleyecek olduğunu görebilirsiniz.

Kişilik Tipleri – Dikkat Dağıtıcı

Dikkat dağıtıcı veya İşeyen; astronot adayıdır, zombidir, “bilgisayar”ı karıştırandır, şimdi ve burada hiçbir zaman bulunmayandır, her zaman bulutların içinde bir yerde kilitlenmiş vaziyette bilgisayar ekranının karşısındadır, his ve duygulardan uzak; ya çok ileriye bakmaya çalışan ya da hep geçmişte yaşayandır, hep dikkati dağınık bir şekilde absürd fikirler üzerine teoriler üretir. .. İşeyenin yanında kolayca siniriniz bozulabilir. Hiçbir zaman onu bir noktada tutamazsınız veya bir işe kendini adamasını bekleyemezsiniz. O hep “belki”ler ülkesindedir; gelece­ ğin beklentisi, geçmişin inkarı ve sürekli önemsizlik içinde yaşar. Kişisel değeriyle alakalı eksikleriyle yüzleşmekten hep kaçar ve hiçbir şeyle yüzleşmek istemez.

Kişilik Tipleri – Suçlayıcı

Suçlayıcı ya da Osuruk; saldırgan kişidir, siz daha ne oldu­ ğunu anlamadan size karşı atağa geçer. Osuruk her şeyin suçunu birilerine yükler ve bilin ki onun çizgisini aşmanız problemle neticelenir. Osuruk size bakar ve kendinde beğenmediği, sevmediği şeyleri sizde görür. Kendine önem verir ve bu önemin tuzu biberi olsun diye yeterli miktarda önyargı ve kıyaslama katar. Öz değer eksikliğini baskın bir yapıya bürünerek kapatmaya çalışır.

Çok fazla zamanınızı almayacaksam ve çok kağıt ziyan etmeden, bu konudaki kişisel fikrimi beyan edebilir miyim? Bu kişisel notu okumadan, bir sonraki paragrafa geçebilirsiniz. Demek istiyorum ki. .. pardon! Gördüğünüz üzere (hadi tahmin edin) ben bir (iyileşmekte olan) Kusmuğum ama aynı zamanda eğitilmekte olan bir Osuruk olmayı tercih ediyorum. Yaşamımın önceki evrelerinde tipik bir Kusmuktum ve sanki yumurta kabuğunun içindeymi­ şim gibi etrafta dolaşıyordum ve neredeyse var olduğum için özür dileyecek haldeydim. Kötü duruşumun ve çökmüş omuzlarımın ardında çok fazla bastırılmış öfke vardı ve hiçbir kişisel güç hissine sahip olmadan, korkakça oyunu oynardım. Halının altında olmasa da özgüvenim yerle bir seviyedeydi. Bu durumların çoğu yaşamımdan uzun zaman önce çıkmış olsa da eğitilmekte olan bir Osuruk olma fikri, bilinçli bir şekilde eski dürtüleri tersine çevirmek için ve zıt eğilimleri telkin etmek adına ortaya çıktı. Sonuçta maksadım bir Osuruğa dönmek değil, dengeli bir insan olmak ve istediğim kişilik maskesine istediğim zaman bürünebilmek.

En sonda ise dördüncü kategori, yani bilinçli bir şekilde herhangi bir durumda kendi isteği doğrultusunda hareket edebilen spiritüel savaşçı gelir.

Kişilik Tipleri – ALIŞTIRMA 1

  • Bölüm 1. Kendinizi önümüzdeki 48 saat boyunca izleyin ve stres altında bir Kusmuk mu, bir İşeyen mi, yoksa bir Osuruk mu olduğunuza bakın. Otomatik davranışınızı kontrol edin ve izleyin. Ne sıklıkta bir savaşçı gibi hareket ediyorsunuz?
  • İçsel diyalogunuzu inceleyin, özellikle stres altına kendinize söylediklerinizi ” not edin.
  • Yanınızda bir not defteri taşıyın ve kendinizle alakadar olabildiğiniz zamanlarda notlar alın. Şunu unutmayın ki siz, kendi içinizde yaşayan başka bir varl ığın peşine düştünüz ve bu varlık sizin yaptığınızdan farklı şeyler yapabilir.

Otomatik, evcilleştirilmiş, etkiye tepki veren robot hepimizin kaçınılmaz bir parçasıdır. Peşine düşme metoduyla bu robotu kontrol etmeyi öğrenir ve güç kazanırsınız.

Alıştrrma Bölüm 2. Notlarınıza bakıp kendinize verdiğiniz mesajların, kendinize anlattığınız hikayelerin özünü saptayın.

Kendinizi bu rollerde düşünün ve bir veya birkaç tanesinin tanıdık olup olmadığına bakın. Hangi kişilik tipleri rollerini oynamaya daha eğilimlisiniz ve kime karşı oynamaya eğilimlisiniz?

Kişilik Tipleri – Kurban:

Burası, yatıştırıcının ve kusmuğun alanıdır; bu sebeple, kendinizi kötü hissedene kadar bu alana girip çıkabilirsiniz. Zavallı siz. En son ne zaman kendinizi kurban edilmiş, aşa­ ğılanmış, haksızlığa uğramış hissettiniz? Başkalarına gücendiğimizde veya şikayet ettiğimizde kurban rolünü oynuyoruz. Bunu önlemek için kendimiz ve yaşamımız için . sorumluluk almaya başlamamız gerek. Bu ise yapılması zor bir iştir. Çoğumuz suçlamak ve şikayet etmek üzere yetiştirildik. Bazı insanlar çoğu kez kurban ve acı çeken kişi rolünü oynarlar hatta belki, bunu bu kadar sık yaptıklarını kabul etmek bile istemezler. Bu kişilik rollerine bilinçli bir şekilde bürünmek, farkındalığımızı artırır.

Kurban rolünü oynarken, kendinize karşı olarak yorumlayabileceğiniz bütün durumları düşünün. Sizi geciktiren trenler ve otobüsler, pahalı restaurantlar, kötü servis vb. Sonra bir de sizi mağdur eden insanlar var; sizi siz yapan ebeveynler, sizi çok çalıştıran ama çok az maaş ödeyen patronlar, istediklerini aldıktan sonra sizi çöp gibi kenara atan sevgililer, mirasınıza konmak için ölmenizi bekleyen çocuklar, fikirlerinizi çalan ve kendilerininmiş gibi gösteren insanlar … Liste sonsuzdur. Kendinizi ger­ çekten çok üzgün ve mutsuz hissedebilirsiniz, başkalarının sizin yaşamınızı ne hale getirdiği hakkında acayip sinirli de olabilirsiniz. Duruşunuzu ve acıklı ses tonunuzu ayarlayın, boynunuzu bükün, omuzlarınızı sanki Üzerlerinde bir ağırlık varmışçasına düşürün ve mızmızlanın. ( İyi eğlenceler, bu sadece bir oyun … öyle değil mi?)

Kişilik Tipleri – Yargılayan:

Yargılamak, suçlayıcının ya da Osuruğun bir özelliğidir. fier kurban, bir yargılayıcıya ihtiyaç duyar. Nasıl ki her kurban bir yargılayıcı yaratıyorsa, her yargılayıcı da bir kurban yaratır. Şimdi sıra, içinizdeki osuran yargılayıcıyı bulmaya geldi. Şu sümüklü küçük kurbanlara bakın, başlarına gelenleri hak etmiyorlar mı? Sızlayan, şikayet eden, mızmızlanan, ağlayan, sürekli hata arayan, ölümüne sıkıcı ve acınacak haldeki endişeleriyle dünya üzerinde sürünen sefil küçük insanlar. Onlara ne kadar zavallı ve acınacak halde oldukların) söylemek istemez misiniz? Hiç düşünceli ve kendisine saygısı olan bir kimse yaşamı bu şekilde yaşar mı? Nasıl olur da azıcık bile zekası olan bir kişi kendisine karşı bu kadar sorumsuz olur? Komik, küçük, zayıf yaratıklar.

Duruşunuzu bulun, sesinizi ve ellerinizin duruşunu ayarlayın ve yargılayan olarak dolaşmaya başlayın. Bu rol size yabancıysa, güçsüzlüğünü örten insanlar gibi hissetmeyi deneyin -evet, yargılayanlar da tıpkı kurbanlar gibi kendilerini güçsüz hissederler ama onlar sızlanmak yerine bu sorunu saldırgan olmak yoluyla çözerler- unutmayın ki bu dünyada herhangi bir yere gelecekseniz bunu ancak bir başkasını ezip üzerinden geçerek yapabilirsiniz. Bu rolde, kötü insan olmak iyidir. Gerçek yaşamda söylemeye cesaret edemeyeceğiniz şeyleri söylemeye cesaret edebilirsiniz. Sizi bir an için bile olsa tatmin edecekse, birisine hakaret de edebilirsiniz. Yargılayan olarak kendinizi açıkça ifade etmelisiniz ki insanlar size bulaşılmaması gerektiğini anlasınlar. Burada alınması gereken bir şey varsa, önce siz hakkınıza düşeni almalısınız.

Kişilik Tipleri – Kurtarıcı:

Bazen en doğruyu bildiğimizi ve başkalarına yardım edebileceğimizi düşünürüz. İnsanları hatalarından kurtararak iyi bir şey yapacağımızı ve cennette kredi puanımızın artacağını düşünürüz. Ne de olsa zavallı talihsiz küçük kurbanların onları kurtaracak birine ihtiyacı vardır, öyle değil mi? Ve yargılayanların bu kadar kötü davranmalarına gerek olmadığını da görmeleri gerekir. Evet, şimdi içimizdeki asil, kendini feda eden kurtarıcıyı bulmamız lazım.

Bu zavallı ve talihsiz insanlara hatalarını göstererek nasıl büyük bir yardımda bulunabileceğinizi ve sevgi dolu rehberliğiniz sayesinde sürekli kendi kendilerine felaket getirdiklerini görmelerini sağlayarak nasıl bir iyilik yapacağınızı düşünün. Ne de olsa siz herkesten daha iyi biliyorsunuz, öyle değil mi? Yardım edebilir ve fikir verebilirsiniz; dudaklarınızın arasından dökülen bilgelik üstünlüğünüzü gösterecektir. İnsanlara adeta bir iyilik çeşmesi olduğunuzu gösterdiğinizde onlar da size hak vereceklerdir. O yargılayıcılar da bir iki çift lafı hak ediyorlar, öyle değil mi? Kendilerini bir şey zannediyorlar ama hepsi gösteriş, palavra. Dahası, kişinin kendisinden güçsüz olanlarla uğraşması çok adice bir durum. illa birileriyle uğraşmaları gerekiyorsa, kurban durumuna gelmiş zavallılarla değil, kendileriyle eşit şartlarda olanlarla uğraşmalılar.

Kişilik Tipleri – Kurtarıcı Kahraman

Kendinizi bir kurtarıcının duruşuna getirin. Unutmayın ki beğenseler de beğenmeseler de, siz bu zavallı insanları kurtarmak için buradasınız. Siz, duygusal nevrozun Robin Hood’usunuz ve insanlara kişisel bilgeliğin zenginliklerini getireceksiniz. Unutmayın ki, yaptığınızı beğenmeseler bile, siz en iyisini bilirsiniz ve onları kurtarabilirsiniz. Ne de olsa, bu sizin işiniz ve siz bu konuda ne kadar iyi olduğunuzu, şimdiye kadar kaç kişiyi kurtardığınızı biliyorsunuz çünkü doğal olarak kayıt tutuyorsunuz. E hadi, siz zafer kazanmış atın üzerindeki beyaz bir şövalye gibi kurtarmaya gelirken, biraz kahramanlık dolu savaş müzikleri dinleyelim.

İlginç olan şey, kurbanın bu üçünün arasında en güçlü yeri işgal etmesidir. Kurban manipüle eder, kontrol eder ve kendi acıklı durumunu oluşturur. Yargılayanın yargılayacak birine ihtiyacı vardır, kurtarıcının ise kurtaracak birine; ancak kurban kendi başına hepsini idare edebilir.

Her ne kadar bunlar iç içe geçmiş ve birbirine bağlı roller olsa da dördüncü bir kişilik tipleri rolü daha vardır: asi. Asi, kendi üzerinde hakimiyet kurma girişiminde bulunan ve bunu başaran kişidir. Başarılı bir asi olmak için kişinin hareketlerinin sorumluluğunu üstlenmesi gerekir. Bu sorumluluğu almayan kişi sadece gürültü yapmakta ve diğer üç rolden birine bürünmektedir. Asi, spiritüel savaşçıdır ve nevrotik bağımlılık çemberini boıarak yolu açar, oyunu durdurup güç ve sorumluluk alacak cesareti gösterir.

Kişilik Tipleri – BİREYSEL ALIŞTIRMA

  • Etrafta dolaşıp yukarıdaki karakterleri kendi içinizde bulmaya çal ışın. Önce duruşla başlayın, sonra yürüyüşe geçin ve ardından ses, ifade vb. şeklinde devam edin.
  • Bunu her rol için tekrarlayın.
  • Hangi rolle kendinizi daha bütünleşmiş hissettiğinizi bulun.
  • Bu oyun sayesinde nelerin su yüzüne çıktığına bakın.

Kişilik Tipleri – GRUP ALIŞTIRMASI 1

  • Herkesi, etrafta dolaşıp bu dört karakteri içlerinde bulmaya yönlendirin. Önce duruşla başlasınlar, sonra yürüyüşe geçsinler ve ardından ses, ifade vb. şeklinde devam etsinler. Rollerini oynamakta olan insanlarla iletişim kurun ve bunu, her rol için yapın.
  • Sonra grubu dört küçük gruba ayırın ve her gruba bir rolü vererek birbirleriyle diyaloğa geçmelerini sağlayın. Bu şekilde bir süre devam edin.
  • Katı lımcı lara hangi rolde kendileri daha rahat hissettiklerini sorun. Katı lımcıları tekrar dört küçük gruba ayırın ve bu sefer kendi seçtikleri bir role bürünmelerini isteyin. Bu şekilde de bir süre devam edin.
  • Daha sonra, katılımcılara bu alıştırmayı yaparken neler öğrendiklerini sorun ve verilen cevaplar üzerine konuşun.
  • Küçük gruplardan biri jüri görevi görerek diğer grup üyelerine sorular sorsun, grup üyeleri de bu soruları kendi rolleri doğrultusunda cevaplasın.

Bu rol oyunu esnasında olabilecek şey rollerin değişmesidir. Beyaz atlı şövalye, kurban olabilir; kurban bir anda yargılamaya başlayabilir; yargılayan insan, bir anda bir asiye dönüşebilir ya da bir asi aniden beyaz atın üzerindeki kurtarıcı haline gelebilir. Böyle bir sonuç, dinamikleri değerlendirmek açısından çok faydalı olabilir.

Aktörler Enstitüsünde öğrendiğim, çok eğlenerek ve çok severek uyguladığımı bir alıştırmayı sizinle de paylaşmak istiyorum.

Kişilik Tipleri – GRUP ALIŞTIRMASI 2

  • Bu üç rolü de ele alalım; yatıştırıcı-kurban (zavallı ben, bana yardım edin, sana ihtiyacım var, bir şeyler yapmak zorundasın … ), suçlayanyargılayan (sizi sefil küçük insanlar, kendini düzeltmek için bir şey yap seni sürüngen, seni işe yaramaz bok böceği … ) ve dikkat dağıtı­ cı-kurtarıcı-karşılıksız sevgi veren ve “gereksiz” yardım eden (her şey harika, beni dinlersen göreceksin her şey iyi olacak, bırak senin için ben yapayım, en iyisini ben bilirim, ben seni kurtarırım, çeneni kapa ve beni dinle … ).
  • Üç kişi “sahne”ye çıkarak yaklaşık 45 – 60 saniye kadar sürekli kendilerine verilen rolü oynarlar; daha sonra, her karakteri bir kez canlandıracak şekilde bütün rollere teker teker bürünürler.
  • Sonra diğer üç kişi sahneye çıkarak aynı işlemi tekrar ederler ve bütün katı lımcılar sahneye çıkana kadar bu şekilde devam eder.
  • Amaç, başkalarını dinlemeden kendi rolünüzü olabildiğince kışkırtıcı ve baskın bir şekilde yapmaktır. Genelde çok komik sonuçlar ortaya çıkar ve hepimizin içinde olan ve bastırdığımız durumları rahatça dışa vur’abilmekten kaynaklanan yüksek bir enerji oluşur.

Daha birçok karmaşık kişilik tipleri vardır. Mesela Gurdjieff’in çalışması olan ve dokuz kişilik tipini inceleyen bir harita olarak değerlendirilen Enneagram bunlara bir örnektir. Ya da Kenneth Meadows’un Dünya’nın Şifa Haritası isimli kitabı veya Ron Kurt’un Vücut Yapısının Beş Hali isimli çalışması çok faydalı bulduğum, kişilik tiplerine ait haritalardan sadece üç tanesidir.

Kişilik Tipleri – ÖZ MİTOLOJİ

Şimdi sıra, kendi kişisel mitlerinizi aydınlığa çıkarmak için bir alıştırma yapmaya geldi. İnsanların kendi mitolojilerini ortaya çıkarmak amacıyla on beş yılı aşkın bir süredir bu alıştırmayı çeşitli gruplara yaptırdım ve netice hep aynı oldu: Batılıların en temel negatif kişisel miti, “Yeterince iyi değilim. Ben değersizim. Ben sevilecek biri değilim;’ şeklindedir.

Batılıların en büyük problemi özgüven ve öz değer eksikliği, kendini sevmesi, kendine bakması gibi değerlerin eksikliğidir. Zihinlerimizde saklı kalmış olup biz fark etmeksizin üzerimizde kontrollerini dayatan inançları ve detaylı kişisel mitleri bulup ortaya çıkartabilmek için çalışmak ise çok değerli bir uğraştır.

Kişilik Tipleri – ALIŞTIRMA 2

Günlüğünüzü elinize alın ve sessizce oturarak zihninizden geçenleri yazın.

  • Ne veya kim kendimi güçsüz hissetmemi/davranmamı sağlıyor?
  • Yaşamımda hangi negatif olaylar sürekli tekrar ediyor?
  • İçimde bulunan en derin negatif düşünceler nelerdir? Cevaplarınızı listeleyin ve listenize iyice bakın. Gördüğünüz maddelerden bazıları, içinizde gizliden gizliye var olan “hipnoz” hali örnekleridir. Kaç tanesi gerçekten sizin inançlarınızı temsil ediyor (eğer varsa) ve kaç tanesi ailenizden, kardeşlerinizden, arkadaşlarınızdan (vb.) ve her şeyi taklit etmekten başka bir şey bilmeyen moda papağanından öğrenmiş olduğunuz robotsu davranışlardır?
  • Kendi hakkımdaki en derin pozitif inançlarım nelerdir? Cevaplarınızı listeleyin ve kendinizi Kutsal Ruh’un değer verilen ve sevilen bir par­ çası olarak düşünün.

Söz ettiğimiz belirgin kişilik tiplerine ait mitlere verilebilecek bazı örnekler şöyledir:

Tipik yatıştırıcı kişilik tipleri-kurban mitleri:

Hak etmediğimi düşündüğüm için, bana bir şeyler verildiğinde, kendimi suçlu hissediyorum.

Onayını istiyorum ve bunu alabilmemin tek yolu, gerçek kişiliğimi saklamak.

Kendi haklarımı savunmaktan, kendimi ifade etmekten korkuyorum çünkü bunu yaparsam insanlar beni reddedebilir. ( Örn: Kendi gücümden verip kabul görmeyi “satın alıyorum”).

Gerçekte kim olduğumu gösterirsem terk edilirim ya da reddedilirim.

Yeterince iyi olmadığım için sevgiyi kazanmam gerekiyor.

Varlığımı ispat etmek için uğraşmam gerektiğini hissediyorum.

Kendi problemlerim uğraşmaya değmeyeceği için başkaları­ nın problemlerini çözmeye çalışıyorum.

Güçlü ve bağımsız olursam beni artık sevmezler.

Hiç adil değil, ne kadar uğraşırsam uğraşayım istediklerimi elde edemiyorum.

Asla hiç kimseye rahatsızlık vermemeliyim.

İsteklerimi elde edemiyorum çünkü edersem, başkalarına haksızlık olur.

Tipik dikkat dağıtıcı kişilik tipleri-kurtarıcı mitleri:

Ne yaptığımı bilmediğim için onu alamamak gibi bir sorunum da yok.

Gerçekte kim olduğumu gösterirsem terk edilirim ya da reddedilirim.

Kendi hakkımda söyleyecek önemli bir şeyim yok çünkü önemli değilim.

Kararlar benim dışımdaki ve üstümdeki merciler tarafından alındığı için ben değiştiremem.

Kendimden sorumlu olmak istemediğim içih kendimi aptal hissediyorum.

Gerçekten kendi hislerimi dinlersem patlayabilirim.

Tamamen bedenlenirsem, feci bir şey olacak.

Tipik suçlayıcı kişilik tipleri-yargılayıcı mitleri:

Spiritüel açıdan daha gelişmiş olduğum için beni anlayamazsınız.

Daha üstünüm ve yanlış anlaşılıyorum.

Kendimi geçindirmek için çalışmak zorundayım çünkü kimse bana bakmayacak.

Saldırmak en güzel savunmadır.

Benden başka herkes başarabilir, ne de olsa hepsi piç kurusunun teki.

Beni fark etmen için daha ne yapmam gerekiyor?

En azından yanlış yapma konusunda çok başarılıyım.

Bu listeye şöyle bir bakın ve hangilerinin sizi yansıttığını bulun. Aralarında geçmişte kullandığınız, inandığınız cümleler var mı? Şimdi inandıklarınız, kullandıklarınız var mı? Kendiniz hakkında ne öğrendiniz?

Artık, Yıldız Kızı’nın Çemberine hazırsınız.